Գրական աշխարհը մշտապես զարգանում է՝ պայմանավորված լինելով մշակութային փոփոխություններով, տեխնոլոգիական առաջընթացով և ընթերցողական նախասիրությունների փոփոխությամբ։ Թեև հրատարակչության բուն նպատակը մնում է նույնը՝ բացահայտել հզոր պատմություններ և առանձնացող հեղինակային ձայներ, այնուամենայնիվ, այն, ինչ վաճառվում է կամ նոր բան է թվում, անընդհատ փոփոխվում է։ Եթե գրող եք և ցանկանում եք հրատարակվել, շատ կարևոր է հասկանալ՝ այս պահին հրատարակչություններն ի՞նչ տեսակի ձեռագրեր են փնտրում։

Այս բլոգում կանդրադառնանք հրատարակչական ներկայիս շուկային և կքննարկենք այն ժանրերը, թեմաները և ձեռագրերի հատկանիշները, որոնք առավել հետաքրքիր են խմբագիրների և գրական գործակալների համար 2025 թվականին։

1. Բազմազան և մինչ այժմ ոչ լիարժեք ներկայացված ձայներ

Ներառականությունը այլևս ուղղակի միտում չէ՝ այն պահանջ է։ Այսօր աշխարհի բազմաթիվ հրատարակչություններ գիտակցաբար փնտրում են ձեռագրեր, որոնք ներկայացնում են աշխարհի բազմազանությունը։ Սա նշանակում է՝ հեղինակներ տարբեր ռասայական, մշակութային, լեզվական, կրոնական, ԼԳԲՏՔԻԱ+ և նյարդաբազմազան համայնքներից։

Ինչո՞ւ է սա կարևոր։ Ընթերցողները ցանկանում են իրենց նման կերպարներ տեսնել գրականության մեջ։ Այդ մասին են վկայում Էնջի Թոմասի (The Hate U Give), Օուշեն Վուոնի (On Earth We’re Briefly Gorgeous) և Ռ․ Ֆ․ Քուանգի (The Poppy War) գրքերի համաշխարհային հաջողությունները։

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Հեղինակների կողմից ներկայացված անձնական պատմություններ (#OwnVoices)

  • Մշակութային տեսանկյունից առանձնահատուկ, սակայն ընդհանուր մարդկային արժեքներ ունեցող պատմություններ

  • Շերտավորված ինքնություններ և խաչվող ինքնության փորձառություններ

  • Խոսքի մեջ մի քանի լեզուների խելամիտ օգտագործում

Խորհուրդ․

Մի գրեք «բազմազան» պատմություն պարզապես այդպես է պահանջվում շուկայում։ Գրեք այն, ինչը ձեզ համար իսկական է։ Ինքնությունը և ազնվությունը միշտ ավելի համոզիչ են, քան միտումներին հետևելը։

2. Գեղարվեստական գրականություն՝ հզոր ձայնով և խորքային թեմաներով

Թեև զանգվածային գրականությունը գերիշխում է բեսթսելերների ցուցակներում, գեղարվեստական գրականությունն (literary fiction) ունի իր հաստատուն տեղը, հատկապես հեղինակավոր հրատարակչությունների մոտ։ Բայց ոճերն ու պահանջներն են փոխվել. այժմ նախընտրում են այնպիսի գեղարվեստական գրքեր, որոնք ոչ միայն ինտելեկտուալ հագեցած են, այլև հուզականորեն ներգրավող։

Այս պահին ակտուալ թեմաներն են՝

  • Կլիմայական փոփոխություններն ու էկոհոգեբանական անհանգստությունը

  • Արհեստական բանականությունը և դրա ազդեցությունը մարդու հոգեկան աշխարհին

  • Սերնդեսերունդ փոխանցվող տրավմաներ

  • Մենակությունը՝ թվային գերկապակցվածության դարում

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Հստակ և տարբերակելի հեղինակային ոճ

  • Հոգեբանական խորություն

  • Փորձարարական կառուցվածք՝ որոշակի նպատակով

  • Միջազգային կամ փոխմշակութային հայացք

Խորհուրդ․

Գեղեցիկ լեզուն կարևոր է, բայց մի մոռացեք՝ ընթերցողը պետք է ներգրավված լինի։ Պատմությունը չպետք է խորտակվի գեղարվեստականության տակ։

3. «Upmarket Fiction»՝ լայն հասանելիություն + գրական արժեք

Այս ժանրը համադրում է զանգվածային գրականության ընթեռնելիությունն ու գրական գրքի խորությունը։ Սելեստ Ինգը, Քրիստին Հաննան կամ Մեթ Հեյգը դրա օրինակներն են։ Հրատարակիչները գնահատում են այս տեսակի գրքերը, քանի որ դրանք կարող են ներգրավել թե՛ ընթերցողական ակումբներին, թե՛ գրական քննադատներին։

Ներկայիս սիրված թեմաներ՝

  • Ընտանեկան գաղտնիքներ և բարոյական երկընտրանքներ

  • Այլընտրանքային պատմական ռեալիզմ

  • Կանանց պատմության կամ առասպելների նոր մեկնաբանում

  • Համավարակից հետո՝ վերականգնում, ցավի հաղթահարում

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Մատչելի, բայց բովանդակալից լեզու

  • Զարգացող, խորությամբ օժտված կերպարներ

  • Ընդհանուր գրավչություն՝ առանց պարզունակության

Խորհուրդ․

Եթե ձեր գիրքը միաժամանակ հուզիչ է և խորիմաստ, մտածեք այն որպես upmarket fiction և նշեք դա ձեր դիմումում։

4. Ժանրային գրականություն՝ թրիլլեր, ֆենթըզի, ռոմանտիք ֆենթըզի

Ժանրային գրականությունը մեծ վերելք է ապրում՝ հատկապես թվային և աուդիո տարբերակներով։ Ընթերցողներն այսօր փնտրում են լարվածություն, արկած, վառ էմոցիաներ և «փախուստ իրականությունից»։

Հիմա սիրված են՝

Թրիլլերներ և դետեկտիվներ․

  • Հոգեբանական թրիլլերներ՝ եզակի միջավայրերով

  • Ընտանեկան սյուժեներ՝ անբարեխիղճ պատմողներով

  • Իրական հանցագործություններից ներշնչված պատմություններ

Ֆենթըզի․

  • Ռոմանտիկ ֆենթըզի՝ զգացմունքային և հարուստ աշխարհով

  • Հերոսական ֆենթըզի՝ մշակութային բազմազանությամբ

  • Պատմական-ֆենթըզիական համադրություններ

Ռոմանտիկա․

  • Ժամանակակից ռոմանսներ՝ օրիգինալ միջավայրերում

  • ԼԳԲՏՔ+ սիրային պատմություններ

  • «Թշնամուց՝ սիրեցյալ», «Երկրորդ շանս» և այլ հանրահայտ մոտիվներ

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Նոր մոտեցումներ հին տիպական սյուժեներին

  • Գեղեցիկ կառուցված կերպարներ

  • Սերիայի պոտենցիալ (հատկապես ֆենթըզիի և թրիլլերի դեպքում)

Խորհուրդ․

Տիրապետեք ժանրին՝ կարդացեք շատ և փորձեք նոր բան առաջարկել՝ առանց խզելու ժանրի հիմնարար կանոնները։

5. Երիտասարդների և երեխաների գրականություն (YA և MG)

Թեև երիտասարդների գրականության շուկան խիստ մրցակցային է, այն շարունակում է մնալ ակտիվ։ Այսօրվա պատանիներն ու երեխաները խելացի են, քննադատող և բաց՝ խորը թեմաների նկատմամբ։

Այս պահին ակտուալ են՝

Երիտասարդական գրականություն (YA)․

  • Սեռականության և ինքնության բացահայտում

  • Էկոլոգիական ֆանտաստիկա

  • Մենթալ առողջություն

  • Պատմական թեմաներ՝ ժամանակակից դիտանկյունով

Միջին դպրոցական տարիքի գրքեր (MG)․

  • Հումորով հագեցած արկածներ՝ հուզական տարրերով

  • Ֆոլկլոր, կախարդանք և առասպելներ

  • Ամենօրյա կյանքի իրավիճակներ՝ տարբեր ծագում ունեցող հերոսներով

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Բնորոշելի և կենդանի կերպարների ձայներ

  • Հույս, զարգացում և համամարդկային արժեքներ

  • Ունիկ, բայց մատչելի սյուժեներ

Խորհուրդ․

Երեխաները զգում են, երբ իրենց թերագնահատում են։ Խոսեք նրանց հետ հարգանքով ու վստահությամբ։

6. Փաստագրական գրականություն՝ անձնական, գործնական և սոցիալական

Փաստագրությունը շարունակում է աճել։ Շատ պահանջված են պատմողական փաստագրությունը և գործնական գրքերը, որոնք օգնում են մարդուն կողմնորոշվել բարդ ժամանակներում։

Պատմողական փաստագրություն․

  • Մեմուարներ՝ եզակի փորձառությամբ

  • Քննչական լրագրություն՝ գրական ոճով

  • Բնության նկատմամբ անձնական հայացքներ

  • Միգրացիոն պատմություններ

Գործնական ուղղություն․

  • Հոգեկան առողջություն, տրավմայի հաղթահարում

  • Կարիերայի և արդյունավետության խորհուրդներ

  • Ծնողականություն և կրթություն թվային դարում

  • Կլիմայական փոփոխությունների թեմայով ուղեցույցներ

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Հեղինակ՝ փորձով կամ հրապարակային հարթակով

  • Մտահղացում՝ հիմնավորված փորձով կամ հետազոտությամբ

  • Մեկնաբանելի և կառուցվածքային լեզու

Խորհուրդ․

Ներկայացրեք հստակ գրքի առաջարկ (book proposal)՝ ներառյալ ընթերցողների նկարագիրը, գլուխների սխեման, հեղինակային կենսագրությունը և առաջխաղացման պլանը։

7. Փորձարարական և խառը ձևաչափեր

Թեև հիմնական շուկայում այս տեսակ գրքեր քիչ են, փոքր հրատարակչություններն ու արվեստակենտրոն հարթակները սիրում են նորարարական մոտեցումներ։ Օրինակ՝ գրաֆիկ վեպ-էսսեներ, վեպեր՝ պոեզիայի ձևաչափով, ժանրային միախառնումներ։

Խմբագիրները փնտրում են՝

  • Հստակ և ստեղծագործական տեսլական

  • Արվեստային նպատակներով «խախտված» ձևեր

  • Հաջող կտրանցում տարբեր միջավայրերի միջև (գրականություն, պատկեր, ձայն և այլն)

Խորհուրդ․

Երբ խախտում եք կանոնները, պատրաստ եղեք հիմնավորել՝ ինչու։ Ձևը պետք է ծառայի բովանդակությանը, այլ ոչ թե հակառակը։

Վերջաբանի փոխարեն. մի գնացեք միայն միտումներով

Միտումները վերանում են, իսկ լավ պատմությունները միշտ մնում են պահանջված։ Խմբագիրները կարող են ունենալ ցանկություններ և ուղղություններ, բայց հաճախ հենց անսպասելի ձեռագրերն են իրենց գրավում։

Գրեք այն, ինչով ապրում եք, բայց իմացեք՝ ինչպես այն ներկայացնել։ Հասկանալ շուկան՝ չի նշանակում ժխտել ինքնությունը։ Պատմեք ձեր պատմությունը այնպես, որ այն չհնարավոր լինի մերժել։