Բարեգործության աշխարհում գումար նվիրելը պատմության միայն մի մասն է։ Մյուս, ոչ պակաս կարևոր մասը պատմելն է՝ պատմել այն մասին, թե ինչ դասեր են քաղվել, ինչ արդյունքներ են ձեռք բերվել և ինչ սխալներից է սովորել կազմակերպությունը։ Այստեղ է, որ մեծ նշանակություն է ստանում հրատարակչական գործունեությունը բարեգործության մեջ։

Այսօր հիմնադրամներն ու բարեգործական կազմակերպությունները այլևս պարզապես անտեսանելի բարերարներ չեն։ Նրանք դարձել են պատմողներ, հետազոտողներ և գիտելիքի տարածողներ։ Նրանք հրատարակում են զեկույցներ, հոդվածներ, փոդքասթներ, վիդեոներ և թվային պատմություններ՝ իրենց փորձը, ազդեցությունը և գաղափարները լայն հանրության հետ կիսելու համար։

Այս հոդվածում կխոսենք այն մասին, թե ինչպես և ինչու են հիմնադրամները զբաղվում հրատարակչությամբ, ինչ ձևեր է այն ստանում և ինչպես է լավ պատմելը կարողանում բազմապատկել յուրաքանչյուր ծրագրի ազդեցությունը։

1. Բարեգործական հրատարակչության զարգացումը

Անցյալում հիմնադրամների հիմնական հաղորդակցության միջոցը հաստաշունչ տարեկան հաշվետվություններն էին՝ լի թվերով և ծրագրերի թվարկմամբ։ Դրանք հիմնականում ստեղծվում էին ներքին հաշվետվության կամ վերահսկող մարմիններին ներկայացնելու համար, ոչ թե հանրային ընթերցման։

Սակայն վերջին երկու տասնամյակներում հիմնադրամների դերը փոխվել է՝ ինչպես տեխնոլոգիաների զարգացման, այնպես էլ հասարակության կողմից ավելի մեծ թափանցիկության պահանջի պատճառով։ Այսօր բարերարներից և գործընկերներից մինչև քաղաքական գործիչներ ու հանրություն՝ բոլորը ցանկանում են տեսնել ոչ միայն թվեր, այլև փոփոխության պատմություններ։

Թվային դարաշրջանը փոխեց բարեգործական հաղորդակցությունը․ թղթային հաշվետվությունների փոխարեն ի հայտ եկան ինտերակտիվ կայքեր, կարճ ֆիլմեր, փոդքասթներ, ինֆոգրաֆիկա և տվյալների վահանակներ։ Այս ձևաչափերը բարեգործությունը դարձնում են ավելի բաց, հասկանալի և մարդկային։

Օրինակ՝ Ֆորդ հիմնադրամը վերանայեց իր հրատարակչական ռազմավարությունը՝ կենտրոնանալով մարդկային պատմությունների վրա՝ ներկայացնելով մարդկանց ու համայնքները, որոնք ստանում են աջակցություն։ Նույն կերպ Բիլ և Մելինդա Գեյթս հիմնադրամը պարբերաբար հրապարակում է հոդվածներ, բաց նամակներ և հետազոտություններ՝ ներկայացնելով ոչ միայն հաջողությունները, այլև այն դժվարությունները, որոնց բախվում են առողջապահության և կրթության ոլորտներում։

Այս փոփոխությունը պարզ մի ճշմարտություն է ցույց տալիս․ ազդեցությունը արժեք ունի միայն այն ժամանակ, երբ այն կիսվում է ուրիշների հետ։

2. Ինչ նպատակով են հիմնադրամները հրատարակում

Բարեգործական հրատարակչությունը միաժամանակ ունի մի քանի կարևոր նպատակ։ Թեև այն արտաքինից հաճախ ընկալվում է որպես հաղորդակցական գործիք, իրականում այն հիմնադրամի առաքելության շարունակությունն է։

ա. Թափանցիկություն և հաշվետվողականություն

Այսօր, երբ հասարակությունը պահանջում է բացություն և ազնվություն, հրապարակումները հիմնադրամներին օգնում են ցույց տալ, թե ինչպես են բաշխվում միջոցները, ինչ սկզբունքներով են ընդունվում որոշումները և ինչ արդյունքներ են ստացվում։ Դա ամրապնդում է վստահությունը՝ ինչպես հանրության, այնպես էլ գործընկերների և շահառուների շրջանում։

բ. Գիտելիքի տարածում

Բարեգործական գործունեությունը միշտ էլ առաջացնում է արժեքավոր փորձառություն՝ ինչն է աշխատում, իսկ ինչը՝ ոչ։ Այդ գիտելիքը հրապարակելով՝ հիմնադրամները նպաստում են ընդհանուր գիտելիքային բազայի ձևավորմանը, որով կարող են օգտվել այլ կազմակերպություններ, հետազոտողներ և քաղաքականություն մշակողներ։ Այս փոխանակումը խթանում է համագործակցությունը և արագացնում դրական փոփոխությունները։

գ. Քաղաքացիական ձայն և ազդեցություն

Հիմնադրամները հաճախ ունեն եզակի պատկերացում գլոբալ խնդիրների շուրջ՝ լինի դա կլիմայի փոփոխությունը, թե կրթական բարեփոխումները։ Հրապարակումները նրանց թույլ են տալիս օգտագործել իրենց ձայնը՝ աջակցելու համակարգային փոփոխություններին։ Հոդվածները, վերլուծությունները և կարծիքային նյութերը օգնում են ձևավորել հանրային կարծիքը և ազդել որոշումների վրա։

դ. Ոգեշնչում և պատմություն

Թվերը կարևոր են, բայց պատմություններն են, որ հուզում են մարդկանց։ Հրապարակումների միջոցով հիմնադրամները կարող են ներկայացնել իրենց աշխատանքի մարդկային կողմը՝ այն մարդկանց և համայնքներին, որոնց աջակցում են։ Այդ պատմությունները ոգեշնչում են և խթանում նոր նախաձեռնություններ։

ե. Հիմնադրամի հիշողություն

Հրապարակումները նաև պահպանում են կազմակերպության պատմությունը։ Զեկույցները, ուսումնասիրությունները և թվային արխիվները դառնում են հիմնադրամի զարգացումների, որոշումների և ձեռքբերումների պատմական արձանագրությունը՝ արժեքավոր ժառանգություն ապագա սերունդների համար։

3. Բարեգործական հրատարակչության ձևաչափերը

Հիմնադրամների հրատարակչական գործունեությունը տարբեր ձևեր ունի՝ կախված նպատակներից, լսարանից և հարթակից։ Լավագույն փորձերը համադրում են գիտական հիմնավորությունը՝ ստեղծագործ մոտեցման և գեղագիտական պատմողականությամբ։

ա. Տարեկան և ազդեցության հաշվետվություններ

Դրանք դեռ մնում են հիմնադրամների հիմնական գործիքը։ Սակայն ժամանակակից հաշվետվությունները շատ ավելին են, քան պարզապես թվեր․ դրանք դառնում են ինտերակտիվ, տեսողական և պատմողական՝ ընդգրկելով վիդեոներ, քարտեզներ, հարցազրույցներ և տվյալների գրաֆիկներ։

բ. Տվյալների հիման վրա պատրաստված ուսումնասիրություններ

Երբ հիմնադրամը ֆինանսավորում է նորարարական ծրագրեր, մանրամասն դեպքի ուսումնասիրությունները (case studies) օգնում են, որ մյուս կազմակերպություններն էլ կարողանան սովորել այդ փորձից։ Օրինակ՝ Ռոքֆելլերի հիմնադրամը պարբերաբար հրատարակում է վերլուծական ուսումնասիրություններ առողջապահության, էներգետիկայի և սննդային անվտանգության թեմաներով՝ օգնելով կիրառել այդ գիտելիքը գլոբալ մակարդակով։

գ. Թվային պատմողականություն և մեդիա

Կարճ վավերագրական ֆիլմերը, փոդքասթները և սոցիալական մեդիայի պատմությունները դարձել են անբաժանելի մաս։ Մի պատմություն երիտասարդական ծրագրի մասին Նայրոբիում կամ ուսուցչի պատմությունը գյուղական դպրոցից հաճախ ավելի ազդեցիկ է, քան մի ամբողջ զեկույց։

դ. Բաց տվյալներ և վահանակներ

Որոշ հիմնադրամներ հրապարակում են իրենց ծրագրերի տվյալները՝ խթանելով բացությունը և թույլ տալով անկախ հետազոտողներին գնահատել ազդեցությունը։ Այս մոտեցումը ամրապնդում է վստահությունը և թափանցիկությունը։

ե. Գրքեր, էսսեներ և կարծիքային նյութեր

Աճում է նաև մտավոր առաջնորդության ձևաչափը․ հիմնադրամների ղեկավարները գրում են էսսեներ և գրքեր՝ քննարկելով բարեգործության ապագան, սոցիալական արդարությունը և նորարարությունը։

4. Հիմնական մարտահրավերները

Բարեգործական հրատարակչությունը, թեև կարևոր, ունի մի շարք դժվարություններ։

ա. Թափանցիկության և գաղտնիության սահմանը

Շատ ծրագրեր կապված են խոցելի խմբերի հետ։ Նրանց պատմությունները հրապարակելիս անհրաժեշտ է զգուշություն, հարգանք և համաձայնություն՝ անձնական տվյալները չվտանգելու համար։

բ. Ինքնագովազդից խուսափելու խնդիր

Կարևոր է չանցնել սահմանը՝ հաջողությունը ներկայացնելիս չվերածվել ինքնագովազդի։ Հրապարակումների նպատակը պետք է լինի տեղեկացնելը և ոգեշնչելը, ոչ թե սեփական գործունեության գովազդը։ Հավաստիությունը կարևորագույն պայման է։

գ. Արդյունքի չափման բարդությունը

Բարեգործական ազդեցությունը միշտ չէ, որ չափելի է թվերով։ Երբեմն փոփոխությունները դրսևորվում են տարիների ընթացքում, և հիմնադրամները պետք է կարողանան պատմել նաև այն մասին, թե ինչն է չստացվել և ինչ դասեր են քաղվել։

դ. Ռեսուրսների սահմանափակությունը

Ոչ բոլոր հիմնադրամներն ունեն հաղորդակցական թիմեր կամ փորձառու խմբագիրներ։ Փոքր կազմակերպությունները հաճախ կարիք ունեն գործընկերների օգնության՝ որակյալ բովանդակություն ստեղծելու համար։

5. Պատմությունների ուժը

Ազդեցության մասին լավագույն ձևը պատմելն է պատմություններով։ Թվերը ցույց են տալիս ինչ է տեղի ունեցել, պատմությունները բացահայտում են ինչու դա կարևոր է։

Եթե հիմնադրամը հայտնում է, որ կրթական ծրագրով ընդգրկվել է 10 000 աղջիկ, այդ թիվը կյանքի է կոչվում միայն այն ժամանակ, երբ պատմվում է նրանցից մեկի անձնական պատմությունը՝ նրա երազանքները, դժվարությունները և հաջողությունները։

Այս մոտեցումը ստեղծում է հուզական կապ, որը վերածում է վիճակագրությունը իրական մարդկային փորձի։

Պատմությունները նաև ժողովրդավարացնում են բարեգործությունը․ երբ համայնքի անդամներն իրենք են պատմում իրենց փորձը՝ լուսանկարների, վիդեոների կամ սոցիալական հարթակների միջոցով, հրատարակչությունը դառնում է համատեղ գործընթաց։

6. Համագործակցությունը և ապագան

Բարեգործական հրատարակչության ապագան ձևավորվում է համագործակցության և համահեղինակության շուրջ։ Հիմնադրամները գնալով ավելի հաճախ են միավորվում մեդիա հարթակների, համալսարանների, արվեստագետների և հասարակական կազմակերպությունների հետ՝ իրենց գիտելիքն ու ազդեցությունը ընդլայնելու համար։

Օրինակ՝ Սքոլ հիմնադրամը Sundance ինստիտուտի հետ համատեղ իրականացնում է Stories of Change նախաձեռնությունը՝ վավերագրական ֆիլմեր ֆինանսավորելով սոցիալական ձեռնարկատերերի մասին։

Ապագայում կարելի է ակնկալել՝

  • ավելի շատ ինտերակտիվ հրատարակություններ, որոնք կօգտագործեն արհեստական բանականություն և տվյալների վիզուալիզացիա,

  • ավելի լայն բաց հասանելիություն գիտելիքի փոխանակման համար,

  • համայնքների մասնակցային պատմություններ,

  • և բարոյական ու մշակութային զգայուն պատմողականություն։

7. Ինչու է սա կարևոր

Հրատարակչությունը բարեգործության մեջ պարզապես լրացում չէ՝ այն բարեգործության ձև է ինքնին։ Երբ հիմնադրամները կիսվում են իրենց փորձով և գիտելիքով, նրանք ընդլայնում են յուրաքանչյուր նախաձեռնության ազդեցությունը՝ օգնելով ուրիշներին սովորել, զարգանալ և կրկնապատկել դրական փոփոխությունները։

Աշխարհը կանգնած է գլոբալ մարտահրավերների առաջ՝ կլիմայի փոփոխություն, անհավասարություն, միգրացիա, առողջապահական ճգնաժամեր։ Ոչ մի կազմակերպություն չի կարող միայնակ լուծել այս խնդիրները։ Բայց կիսվելով պատմություններով և փորձով, հիմնադրամները ստեղծում են ալիքային էֆեկտ՝ խթանելով նոր գաղափարներ և համագործակցություն։

Ինչպես ասում են՝ «Գիտելիքը աճում է, երբ այն կիսվում է»։
Բարեգործության աշխարհում այդ կիսման առաջին քայլը հենց հրատարակչությունն է՝ ոչ թե որպես գեղեցիկ զեկույց, այլ որպես մարդկային փորձի կենդանի վկայություն։