Օսկար Ուայլդ
Եսասեր հսկան
Թարգմանեց Նունե Թորոսյանը

︎
Ամեն օր դասերից հետո երեխաները գնում էին Հսկայի պարտեզում
խաղալու։ Պարտեզը մեծ էր ու սիրուն՝ կանաչ թավիշ խոտով ծածկված։
Խոտին՝ այստեղ-այնտեղ, աստղերի նման գեղեցիկ ծաղիկներ էին, և
տասներկու դեղձի ծառ կար, որ գարնանը նրբիկ վարդագույն ու սադափե
ծաղիկներով էին ծածկվում, իսկ աշնանն առատ բերք էին տալիս։ Դրանց
սաղարթում թառած՝ թռչուններն այնքան անուշ էին ծլվլում, որ
երեխաները ժամանակ առ ժամանակ խաղը թողնում էին՝ նրանց երգը
լսելու։
– Ի՜նչ ուրախ է էստեղ, չէ՞,– ձայն էին տալիս միմյանց։
Բայց մի օր Հսկան վերադարձավ։ Նա իր ընկերոջը՝ Կոռնուելյան հրեշին, հյուր էր
գնացել ու յոթ տարի մնացել էր այնտեղ։ Յոթ տարի հետո, երբ ասելիքն
ասել վերջացրել էր, քանի որ հսկաներն առանձնապես ասելիք չեն
ունենում, որոշել էր սեփական դղյակը վերադառնալ։ Եկավ ու տեսավ իր
այգում խաղացող երեխաներին։
– Ի՞նչ գործ ունեք իմ պարտեզու՜մ,–
զարհուրելի խռպոտ ձայնով բղավեց նա, ու երեխաները վախեցած փախան։
– Էս պարտեզն ի՛մն է,– ասաց Հսկան,– ուրիշ ոչ մեկի՛նը։ Ի՞նչ կա
չհասկանալու։ Ինձնից բացի, ոչ ոքի թույլ չե՛մ տա իմ պարտեզում խաղալ։
Եվ պարտեզի շուրջը բարձր պարիսպ կառուցեց ու մի ցուցանակ փակցրեց.
ԱՆԿՈՉ ՀՅՈՒՐԵՐԸ ԿՊԱՏԺՎԵ՛Ն
Շա՜տ եսասեր էր Հսկան։ Երեխաներն է՛լ
խաղալու տեղ չունեին։ Փորձեցին ճանապարհին խաղալ, բայց ճանապարհը
փոշոտ էր ու քարքարոտ, և նրանց դուր չեկավ։ Դրանից հետո դպրոցից
պարտեզի կողմը թափառելու էին գնում ու պարսպի հետևի գեղեցիկ
պարտեզից խոսում։
– Ի՜նչ ուրախ էր էնտեղ, չէ՞,– ասում էին միմյանց։
Շուտով Գարունը եկավ, և չորս կողմը փոքրիկ ծաղիկներով ու փոքրիկ
թռչուններով լցվեց։ Բայց Հսկայի պարտեզում դեռ Ձմեռ էր։ Թռչուններն
ու՞մ համար երգեին, եթե ոչ մի երեխա չկար, իսկ ծառերն էլ ծաղկելը
մոռացել էին։ Մի անգամ մի սիրուն ծաղիկ խոտերի միջից գլխիկը հանեց,
բայց ցուցանակը տեսնելով՝ երեխաներին այնքան խղճաց, որ նորից հողի
տակ թաքնվեց ու քուն մտավ։ Միայն Սառնամանիքն ու Ձյունն էին հրճվում։
«Գարունն էս պարտեզը մոռացել է,– գոռում էին նրանք։– Հիմա կլոր
տարին կարող ենք էստեղ ապրել»։ Եվ Ձյունն իր հսկա ճերմակ թիկնոցը
խոտերին փռեց, իսկ Սառնամանիքն արծաթ ցողեց բոլոր ծառերին։ Հետո
Հյուսիսի Քամուն հյուր կանչեցին, և սա եկավ։ Ոտքից գլուխ մուշտակով
փաթաթված՝ պարտեզով մեկ ոռնում էր ու դղյակի ծխնելույզները
տապալում։
– Ի՜նչ դուրեկան տեղ է,– ասում էր։– Կարկուտին հյուր
չկանչե՞նք։
Եվ Կարկուտն էլ եկավ։ Ամեն օր երեք ժամ շարունակ դղյակի
կտուրն էր ծեծում, մինչև համարյա բոլոր կղմինդրները կոտրել էր, իսկ
ինքը շարունակում էր պարտեզով մեկ խելակորույս պտտվել։ Նրա
հագուստը գորշ էր, շունչը՝ ոնց որ սառույց։
– Չեմ հասկանում, թե Գարունն ուր է մնացել,– լուսամուտի մոտ նստած ասում էր Հսկան ու իր
ճերմակ, սառած պարտեզին էր նայում։
Բայց Գարունն այդպես էլ չեկավ, ոչ
էլ Ամառը։ Աշունը բոլոր այգիներին ոսկի բերք բերեց, բացի Հսկայի
պարտեզից։
– Շա՛տ եսասեր է,– ասաց Աշունը։
Եվ այսպես, պարտեզում միշտ
Ձմեռ էր, ու ծառերի մեջ Հյուսիսի Քամին, Կարկուտը, Ձյունն ու
Սառնամանիքն իրենց բռնած պարն էին շարունակում։ Մի առավոտ
անկողնում պառկած Հսկայի ականջին քնքուշ մեղեդի հասավ։ Այնքան
գեղեցիկ, որ Հսկան մտածեց, թե թագավորական երաժիշտներն անցնելիս
կլինեն։ Իրականում ընդամենը մի փոքրիկ կանեփնուկ էր լուսամուտի
տակ ծլվլում, բայց Հսկան այնքան վաղուց իր պարտեզում դայլայլ չէր լսել,
որ ծլվլոցը նրան աշխարհի ամենասքանչելի երաժշտությունը թվաց։ Եվ
հանկարծ Կարկուտը գլխավերևում դադարեց պարել, Հյուսիսի Քամու
ոռնոցը կտրվեց, ու բաց լուսամուտից անուշ բույր եկավ։
– Ոնց որ Գարունը վերջապես եկել է,– ասաց Հսկան ու տեղից թռչելով դուրս
նայեց։ Եվ ի՞նչ տեսնի. մի հիասքանչ տեսարան։ Պարսպի փոքրիկ անցքից
երեխաները ներս էին սողոսկել և իր պարտեզի ծառերին թառել։ Որ կողմ
նայում էր՝ ամեն ծառին մի երեխա կար թառած։ Ծառերն էլ այնքան էին
երեխաների գալով ուրախացել, որ ոտքից գլուխ ծաղիկներ հագած՝ թևերն
էին մեղմիկ օրորում նրանց գլխից վեր։ Պարտեզը լիքը թռչուններ՝
ճախրում էին ու բերկրալից ծլվլում, ծաղիկներն էլ կանաչ խոտից նրանց
էին նայում ու ծիծաղում։ Շատ գեղեցիկ տեսարան էր։ Բայց մի
անկյունում դեռ ձմեռ էր՝ պարտեզի ամենահեռու ծայրում, և այստեղ
փոքրիկ տղա էր կանգնած։ Այնքան փոքրիկ, որ ձեռքը ծառի ճյուղերին չէր
հասնում, ու նա, շուրջը պտույտ տալով, աղի արցունք էր թափում։ Խեղճ
ծառը դեռ ձյան ու եղյամի տակ էր, Հյուսիսի Քամին էլ՝ գլխին շուրջպար
բռնած։ – Վեր արի, փոքրի՛կ տղա,– ասաց Ծառն ու որքան կարող էր՝
ճյուղերն իջեցրեց։ Բայց տղան շատ էր փոքրիկ։ Այս տեսարանից Հսկայի
սիրտը ճմլվեց։ – Բայց ի՜նչ եսասերն եմ եղել,– ասաց։– Հիմա հասկանում
եմ, թե Գարունն ինչու չէր ուզում գալ։ Գնամ, տղային ծառը բարձրացնեմ,
հետո պարիսպը քանդեմ, որ երեխաներն է՛լ ուրիշ տեղ չխաղան:- Նա իրոք
շատ էր ամաչում իր արածից։ Աստիճաններով անձայն իջավ, դրսի դուռը
կամացուկ բացեց ու պարտեզ դուրս եկավ։ Բայց երեխաները, նրան
տեսնելով՝ վախեցած փախան, և Ձմեռն էլի պարտեզ եկավ։ Միայն փոքրիկ
տղան չէր փախել. արցունքներն աչքերը լցված՝ չէին թողել, որ Հսկայի
գալը տեսնի։ Ու հսկան թիկունքից անշշուկ մոտեցավ, զգուշորեն ձեռքն
առավ և ծառին նստեցրեց։ Նույն պահին ծառին ծաղիկներ բացվեցին,
թռչունները եկան ճյուղերում երգելու, իսկ տղան ձեռքերը պարզեց,
փարվեց Հսկային ու համբուրեց։ Մյուս երեխաներն էլ, տեսնելով, որ
Հսկան բարի է՝ է՛լ չար չէ, պարտեզ վազեցին, Գարունը՝ նրանց հետ։
– Սրանից հետո էս պարտեզը ձերն է, երեխե՛ք,– ասաց Հսկան ու կացինն
առած՝ բարձր պարիսպը փշրեց։ Իսկ կեսօրին շուկա գնացող անցորդները
մի սքանչելի պարտեզ տեսան և երեխաների հետ խաղացող Հսկային։
Այսպես ամբողջ օրը խաղում էին, բայց երեկոն եկավ, ու Հսկային հրաժեշտ
տվեցին։ – Բա ձեր փոքրիկ ընկերն ու՞ր մնաց,– հարցրեց Հսկան,– էն տղան,
որ ծառին էի նստեցրել:- Փոքրիկը տեղ էր արել Հսկայի սրտում, որովհետև
համբուրել էր նրան։ – Ի՞նչ իմանանք,– պատասխանեցին երեխաները,–
գնացել է։ – Ի՞նչ կլինի, ասեք, որ հետ գա,– խնդրեց Հսկան։ Բայց
երեխաները պատասխանեցին, որ չգիտեն, թե որտեղ է ապրում. առաջ
երբեք նրան չէին տեսել, և Հսկան շատ տխրեց։ Ամեն օր դպրոցից հետո
երեխաները գալիս էին Հսկայի հետ խաղալու։ Բայց Հսկայի սիրած
փոքրիկ տղան չկար ու չկար։ Հսկան մյուսներին էլ էր սիրում, բայց այն
առաջին փոքրիկ ընկերոջը կարոտում էր։ – Ո՜նց կուզեի, որ գար,–
ասում էր ինքն իրեն։ Տարիներն անցնում էին. Հսկան ծերանում էր ու
տկարանում։ Արդեն երեխաների հետ խաղալը դժվար էր դարձել, և նա,
ահռելի բազկաթոռին բազմած, նրանց խաղին էր նայում ու զմայլվում իր
սիրուն պարտեզով։ – Ինչքա՜ն սիրուն ծաղիկներ կան պարտեզումս,–
ասում էր,– բայց ամենասիրուն ծաղիկները երեխեքն են։ Ձմռան մի
առավոտ, հագնվելիս, պատուհանից դուրս նայեց։ Է՛լ ձմեռը չէր ատում.
գիտեր, որ Գարունն ուղղակի քուն է մտել, որ ծաղիկները հանգստանան։
Հանկարծ զարմանքից աչքերը տրորեց, որ լավ տեսնի։ Ա՜յ քեզ հրաշք
տեսարան. պարտեզի հեռավոր ծայրի մի ծառ ամբողջովին սպիտակ քնքուշ
ծաղիկներով էր ծածկված։ Ճյուղերը ոնց որ ոսկի լինեին, վրան՝ արծաթ
պտուղներ։ Իսկ ծառի տակ իր սիրելի փոքրիկ տղան էր կանգնած։ Հսկան
հրճվալից ցած նետվեց ու պարտեզ վազեց։ Մարգագետինը կտրեց անցավ ու
մոտեցավ տղային։ Բայց երբ մոտիկից տեսավ, դեմքը զայրույթից
այլայլվեց։ – Ո՞վ է համարձակվել վիրավորել քեզ,– ասաց։ Որովհետև
տղայի ափերին մեխերի հետքեր էր տեսել, ու ոտքերին էլ էր մեխերի
հետքեր տեսել։ – Ո՞վ է համարձակվել վիրավորել քեզ,– բղավեց։– Ասա՛,
որ թուրս առնեմ ու կտոր-կտոր անեմ։ – Չէ,– պատասխանեց տղան,– էս
վերքերը սիրելուց են։ – Դու ո՞վ ես,– հարցրեց Հսկան, և սիրտը մի
տարօրինակ ակնածանքով լցվեց, ու նա ծնկի իջավ փոքրիկ տղայի առաջ։
Իսկ տղան նրան ժպտաց ու ասաց. – Մի անգամ թողել էիր, որ պարտեզումդ
խաղամ։ Հիմա եկել եմ, որ քեզ իմ պարտեզը՝ Դրախտ տանեմ։ Եվ երբ
երեխաներն այդ օրը պարտեզ վազեցին, Հսկային գտան ծառի տակ
անկենդան պառկած, վրան՝ քնքուշ սպիտակ ծաղիկներ։
